LO CAVAL, LA LANTÈRNA E LOS GENDARMAS Contès...

, par Claude Vertut

LO CAVAL,
LA LANTÈRNA E LOS GENDARMAS
Contès de la viella França : Jean Quercy.

Mon caval s’apelava Tòni. Èra abucle dels dos èls e sord de las dos aurelhas. Alavetz, me diretz, i fasià pas grand causa de s’apelar Tòni, per qu’entendiá pas son nom. E-ben, èra content çaquelai de s’apelar Tòni ; quand i gratussavi lo brusc en li diluent : Tòni ! aviá una estrementida de la pèl, sabètz, coma quand las ègas viran las moscas.--- Amb Tòni anavi tranquile sus las rotas far mon mestièr de carretièr. M’assetavi sus la carrela, una camba de cada costat del timon, e m’adormiai.
Tòni sabià la rota de per còr e m’arribava pas res jamai. Sentià lo dangièr ; quand sentiá lo dangièr, s’acrancava, e me derevelhavi, comprenètz.
Aqui qu’un ser dormiai sus la rota d’Azagras e mon caval, tot comptant los passes, tornava al ostal ont sabiá que la palha fresca l’esperava. Aviai pas de lantèrna e èra escur coma la pega. Tot d’un còp, mon cap, que s’èra acostumat al trantòl de la carreta, te va trabucar per un cledart (* ) e me derevèlhi. Tòni èra arrestat.
Qu’i a ? Qualque ròc sus la rota, o qualqua afonsada ? — car, los bandits, i n’ a, mas s’atàcan pas al patron de Tò ni, qu’es un paure bogre.
Davali. Èra escur coma la nèch dins un armari. Tasti amb lo margue del foit. Res.
« Tòni, mon brave Tôni, te fas vièl ; sériés vengut recapi en te fasent sul atge ? — Anem, ua ! »
Tòni, los pès cunhats dins la tèrra, lo morre per l’aire, bolegava pas mai qu’un pibol quand venta pas.
Qu’auriatz fach à ma plaça ? Me diguèri : escotem Tòni ; s’es trachat de quicòm. Cal de lum.
Un ostal, à vint passes de la rota, m’apara l’èl rotge de son calel. Cridi. Arriban amb una lantèrna. Notatz qu’am’ban amb una lantèrna.
Prèni la lantèrna per esclairar la rota jols pès del caval e te vèsi, non pas un ròc, ni una afonsada, mas dos gendarmas qu’arribávan e s’acrancàvan, regdes coma à la revista, à très passes de ieu.
— « Vòstra lantèrna ! » me diguèt lo bregadier d’un aire enferonit.
— Fasètz excusa, Monsur lo Gendarma, ma lantèrna, deuriáèstre al carreton, es vertat ; ieu la tèni à la ?man e meni mon caval pel bridon, estant que la nèch es talament escura. Adieusiatz, Monsurs.
— Adieusiatz, l’amic, al còp que ven.
— Anem, ua, Tòni ! »
E Tôni s’amodèt. Comprenètz, mon caval que devinava lo dangièr avià sentit los gendarmas e s’èra arrestat.
E me diretz, aprèp aquô, que las bèstias son bèstias !

1. paroi latérale de la charrette.