Arrestetz pas la pendula
juli Cubaynes, Contès de la vielha França
ilustracion Christian Fauré
Sabètz qu’arrèstan la pendula quand i a qualqu’un de mòrt dins l’ostal, e veiretz perqué aici arrèstan pas la pendula, totben qu’i aje mòrt d’òme.
Bolzaguet, pagés e proprietari al Pijonièr, aviá perduda la paura femma, e viviá amb son fil Joan, tres vailets de bòrda e una serviciala. La bòrda èra granda a tenia fòrças combas e, coma la tèrra n’èra magra e dura, los cinq òmes trabalhávan tota l’annada sens parlar. Bolzaguet èra pauc-parla : Joan aimava d’estaire siaud e de corre sol : e los vailets, coma de juste, monávan pas d’una paraula.
Bolzaguet ajèt sos sètanta e joan n’arribèt á sos trenta un.
Un ser de Pentacostat, Bolzaguet, amb una boticèla á la man, fasiá lo torn de la vinha e gitava deçai delai qualques glops d’aiga senhada tota novèla. Trobèt Joan que s’èra arrestal al ras d’una soca ; copava menimosament lo salvatge que creis á contra-temps e escana los empèus. Lo vièl i diguèt aqui, sens mai :
‒ « Joan, te deuriás maridar.
‒ Veirem, faguèt Joan en se requilhant polidament : veirem, ai lo temps, las filhas fúchon pas e aimi la tranquiletat.
‒ - Joan, te deuriás maridar. Me fau vièl, ai pas que tu de dròlle ; voldriai veire los pichons que mantendran l’ostal. »
L’estiu foguèt plan caud e Bolzaguet, á tota oltra, volguèt demorar en cap dels segaires. Mas lo jorn tresen de las segasons, á mèjorn, se daissèt anar sus la gavèla que veniá de copar.
‒ « Será pas res, diguèt lo doctor, será pas res, mon amic ; mas aquò es un avertiment. Cal pensar de prene sa retirada. A nòstres atges, farem plan de passar lo trabal als joves. »
Bolzaguet escotava, soscava e respondèt pas.
Lo ser de Nòstra-Dòna d’agost, aprèp un jorn de calimás, Bolzaguet s’assetèt davans la pòrta del Pijonièr, sus un banc de pèìra : las mans espandidas suls ginols, los rens plegats, lo cap, los rens plegats, lo cap ennairat per melhor reprene l’alen, s’abandonava á una lassièra que lo teniá de perlot. Joan arribèt. Aviá quitada, davans que se faguès sul tard, la vòta del vilatge, mercès que sabiá pas dansar. Bolzaguet i parlèt coma s’aviá represa una parladissa acomençada dempèi de meses.
‒ « Joan, te deuriás maridar.
‒ Veirem, respondèt Joan, que s’éra arrestat e agachava tot enlai, veirem, disi pas de non, masaio temps. »
‒ Non, as pas lo temps. Me fau vièl, partirai lèu e voldriai veire, davans de partir, lo que sèra lo mèstre aici aprèp tu. »
Joan s’arrasèt de son paire e, parlant polidament, mercès los vailets, i diguèt :
« Coma voldretz, paire : mas parli pas á cap.
‒ Maria del Gal m’agrada ; a bona gracia e bon dequé. Pren-la. »
Lo maridatge se faguèt aprèp vendemias. Maria del Gal èra una dròlla de bon afar, valenta e retenguda coma Joan ; Joan i agradèt. Se botèron d’acòrdi sus la verquièra e, quand las vendemias foguèron acabadas, un cande jorn del mes d’octòbre, un parel de dotzenas de cosins e d’amics arribèron al Pijonièr. La nòça fogueèt gaia, sens rambal. Bolzaguet, que pauc parlava, parlèt mai que de rason. Catinèla – vos sovenètz, Catinèla, – Catinèla, qu’es pertot, diguèt á Joan :
« Ton paire parla tròp ; devina quicòm. »
Coma se levava de taula, Bolzaguet ajèt una vanesa e s’agrolèt sul paziment de la cosina.
‒ « Será pas res, diguèt lo doctor, será pas res. Mas, mon brave Bolzaguet, aquò ‘s un avertiment, un autre avertiment. A nòstres atges, se cal mainatjar, se pausar e daissar for los joves. »
Bolzaguet se requinquilhèt, mas la lassièra lo ganhava cada jorn. Quand corriá, i èra avist que portava sas cambas ; bolegava sovent los dets, per veire s’encara los aviá ; e veniá sord. Lo ser de Nadal, coma voliá anar á la messa de mèja-nèch, trabuquèt ; Joan qu’aviá bona ponha lo retenguèt e, per lo forçar á se seire e á demorar al canton, i diguèt una causa qu’auriá pás aussat i dire á un autre moment :
« Papá, mainatjaz-vos, se volètz veire l’eretièr, l’estiu que ven ?
‒ Es vertat aquò ? diguèt Bolzaguet, en alongant las cambas al fòc. Es vertat ? E-ben, lo veirai. Siagues tranquile ; me sonharai. »
Bolzaguet sortiguèt plus. Al sèti dins son cadierás de bòsc, jol fusadièr de la caminea, agachava lo fòc e soscava. La prima venguèt, audosa,e cauda coma un estiu. Blozaguet s’asardèt dusca al cap del claus, al passador de la vinha ; mas tornava, tan-lèu vesiá una nivol dins los aires.
« Cresi, Papá, qu’es per la semana que ven. »
Bolzaguet agachèt son dròlle qu’i parlava tot al ras dins l’aurelha ; una lagrema i tremolèt dins los èls ; ajèt una estrementida dins las cambas es boleguèt plus dins son cadierás ; aviá estavanit.
« Aquò’s plan seriòs, diguèt lo doctor. Es lo tresen avertiment. M’entend pas ; aquò’s seriòs, seriòs. »
Dins lo lèch bèl de la cosina, Bolzaguet se pausa. L’alen es penibla. La man esquèrra es paralisada. La man drecha trasteja, va e ven, atrapa lo lençòl e lo tira coma per s’acatar lo cap. Los èls agáchan la pendula, coma se seguian de latz e d’autre lo balancièr que brandòla dins la caissa de cirèi. Catinèla es tota á son malaud e i fa beure una potinga cada còp que tinda l’ora.
Dins la cambra vesina se bolègan tant-ben. L’eretièr va naisse e i a tant de silenci e de reculiment coma altorn del mement.
« Mos compliments, fa lo doctor, òc-ben, mos compliments. Es un dròlle, e es galhard ; es plan membrat e vòl viure. Ausètz-me aquò. »
Lo novèl vengut emplena de son cridal la cambra amai l’ostal. Catinèla, drecha al cabès del morent, s’es trachada d’aiçò : sa man s’es arrestada e pausa sul lençòl ; sos èls agáchan plus la pendula, mas son virats drech la pòrta de la cambra. Lo vièl a ausil lo mainat e lo vòl veire !
E coma Catinèla partiá per l’anar quèrre, Joan dintrèt, en portant dins sos brasses lo mainat que friutejava e plorava. Joan s’arrasa de son paire e apròpja del visatge del morent lo visatjon de l’eretièr que deu mantene l’ostal. Bolzaguet, diriats que retròba sas fòrças ; ennaira la man drecha que tremòla e, palpejant, alisa la gautona del mainat ; l’agacha de sos èls sorrisents ont la vida es tornada ; pèi, s’abiaissa per atenge de sas pòtas lo drollet que ven de naisse. L’alen i mança ; se fòrça per la retene, e aquel esfòrs de la baca, diriatz un potet. Tòrna tombar, bolèga plus.
« Es mòrt, fa Cantinèla, que Dieu aje son anma. Cal arrestar la pendula.
‒ Non, faguèt Joan, tot susprés de s’entendre parlar atal ; non, arrestetz pas la pendula, mercés lo pichon que comença de viure. Lo Papá seriá pas content. »
illustration de Christian Faure
https://www.facebook.com/FaureIllustrateur/