LO PORTAIRE DE MON ENFÀNCIA GÈLI COMBAS

Extrach de la revista del Grelh Roergat n 132

« Lo portaire de mon enfância cada jorn percorriá las rotas bestòrtas del canton al volant de sa 4L jauna siglada PTT sus sas doas portièiras.

Cada matin abans de quitar lo bastiment de la Pòsta triava son corrièr e preparava sa virada. Un fais de letras, jornals, revistas e paquets a ordenar dins las caissas per oblidar pas res ni degun e se trapar pas, a la fin de la virada, amb de causas qu’auriá pas distribuidas.

La veitura jauna s’encaminava pel campèstre, quin temps que faguèsse. L’ordre de passatge èra plan establit : d’en primièr las bòrias acrocadas pels travèrsses qu’agachan cap a Rance, puèi lo vilatge, per enfin acabar per las bòrias que tiran cap als Monts de Lacauna. Aquò, dins las tubas negras que son la marca de fabrica d’aquel canton de país sus las bòlas de Roergue e albigés, dins la nèu que tan sovent lo fasiá damnejar, dins lo vent d’amont qu’òm ditz que fa venir lo mond fats o jol solelh d’estiu, ça que la jamai pro caud per far cantar las cigalas.

Lo portaire èra l’amic fidèl de totes los estatjants, sens diferéncia. Encara mai l’amic de los que, embarrats al fin fons de lor bòria perduda al mitan d’enlòc, plan sovent vesián pas degun mai, levat el, de tota la setmana !

Èra un temps que degun pel país auriá pas agut idèa de metre una bóstia de letras, que tot a pena se qualques uns sabián qu’aquò podiá existir ! Lo portaire dintrava dins cada ostal e coneissiá lo pichon nom de cada papeta, cada mameta, dels parents coma del darrièr nascut. Sabiá tanben fört plan los airals que caliá que se mesfisèsse dels cans. E ça que la coneissiá tanben lo nom de la màger part d’aquestes. Aviá trapat lo biais d’amistançar fins als pus reganhuts : al pè del sèti del passatgièr de la 4L, aviá totjorn una saqueta de croquetas. Tanlèu davalar de l’autò, ne lançava doas o tres cap al can romegaire en siulant ; o cossí crompar la patz !

Portava las novelas dels cosins de París, dels enfants partits estudiar o trabalhar a la vila, portava lo jornal en çò de los qu’avián lo dequé per i s’abonar. Portava tanben Lo Pelegrin dins mantun fogal, que nautres dròlles l’esperàvem cada dijòus amb impaciéncia per i legir las aventuras d’Asterix e de Pat’a Pof que ne publicavan una fuèlha cada setmana.

Entre Nadal e lo Primièr de l’An sas caissas èran comolas de las cartas de vòts que totas las familhas avián costuma de se mandar, e mai que metián un punt d’onor a o far. Lo telefòn èra pas encara dintrat dins totes los ostals e plan sovent i aviá dins l’envolopa, escondit entre la carta de vòts e la mitat d’una fuèlha de papièr, qualque bilhet de cent francs mandat per un pairin o una mairina per estrena del filhòl o de la filhòla ...

Mas lo portaire de mon enfância portava pas sonque de corrièr. Èra pas rar qu’agèsse dins sa veitura quora un sacat de remèdis qu’èra passat quèrre a la farmacia del caplòc de canton per qualqu’un que se podiá pas desplaçar ; quora una mòstra que tornava menar d’en çò del relotgièr a son proprietari, un còp reparada ; quora un panieirat de mongetas qu’una maire mandava a sa filha de l’autre costat de la comuna ; quora encara un bilhet de lotariá per una mameta. Portava tanben dins sa biaça de cuèr castanha las pensions dels vièlhs. E mai se faguèt pas jamai atacar per cap de paucval !

E per dessús tot aquò, plan mai que lo corrièr e las comissions, lo portaire de mon enfância portava las novèlas del país. Om lo cargava de far saupre qu’un tal o una tala èra defuntat ; qu’un autre qu’èra estat espitalizat èra tornat a l’ostal o qu’un autre encara portava plan mal. E quand lo clas sonava per n’acompanhar un a son darrièr ostal, lo portaire èra aquí a l’enterrament, als costats de la familha.

S

Es pauc dire que cada jorn creava, sens solament se’n trachar, de ligam social mai que degun pus. Tanben quand arribava lo mes de decembre e que menava dins una segonda biaça, tot exprès per aquô. lo famós almanac de las PTT, lo mond planhián pas de li balhar un o ass bilhets de cent francs.

A, l’almanac del portaire ! Mainatges, nos permetiá de somiar un pauc amb sa carta d’Avairon, sa tièira de las comunas e las datas de totas las fièiras ; e la carta de França ! E la tièira dels departaments que n’apreniam amb el los numeròs ! E las paginas amb totes los sants e santas e la data de lor fèsta ! E las fotòs de cans, cats, cavals païsatges de nèu, de montanha o de campèstre qu’alucavan d’estelas dins nòstres uèlhs ! Dins cada ostal l’almanac de las PTT demorava tot l’an en bona plaça penjat darrièr la pòrta de la cosina o pausat sus la chimenèia. Los parents e los rèires lo tenián sovent agachat per saupre quora la luna permetriá de semenar los trufets o las mongetas o de sangnar lo pòrc.

Sangnar lo pòrc ! Vaquí un acte fört de la vida païsana, l’ivèrn, que se podiá pas concebre sens aver consultat lo portaire e son agendà. En efècte, de la debuta de decembre a la fin de febrièr caliá qu’agèsse l’estomac solid nòstre portaire, que dins totes los ostals se sangnava un pòrc, plan sovent dos, e èra sistematicament convidat al repais de miègjorn de la fèsta porcala. E gara a refusar pas, qu’auriá durablament malcontentada la familha ! Après aver consultat lo portaire, teniá arribat que d’unes desplacèsson d’un jorn o dos la data de la tuariá per l’aver a taula lo jorn dich.

Fèsta porcala o pas, las ocasions li mancavan pas al portaire de levar lo coide. Se, a la debuta de la virada, las proposicions se limitavan al cafè, quand miègjorn se sarrava èra puslèu question d’aniseta. E quant als repaisses, èran pas assgr2’s sonque amb d’aiga de Mejanas e s’acabavan totjorn, per butar lo cafè, amb ana gota de vièlha pera o pruna. Tanben, sul còp de doas oras, quand entamenava la darrièira partida de sa virada abans de tornar davalar al caplòc, podiá arribar que la 4L jauna faguèsse qualques ziga-zagas e mordiguèsse mel o mens l’èrba de la banqueta ... E mai qu’amb la neu li arribèt mai d’un cas d’anar per de bon al valat !

Lo portaire de mon enfância èra un personatge respectat, coma lo curat o lo conse. Cal dire qu’anava vestit de la tenguda grisa-blava reglamentària, casqueta de la visièira sul cap, e qu’aquel uniforme, a el sol, impausava respècte.

Coma nombre de sos collègas, èra montat far sas classas a París abans de tornar al país dins son Avairon natal. Aimava son mestièr e òm vesiá ben que lo fasiá cada jorn amb amor e força plaser. O fasiá amb tant de natural que, per segur, se deviá pas trachar de tot çò que menava de positiu dins los ostals, tant amb son eternala bona umor coma amb totes los servicis que podiá rendre a cadun.

Los meus jamai oblidèron pas çò que ieu, mainatge, respondèri un jorn a un oncle que me demandava çò qu’aimariái far coma mestièr un còp que seriái grand. "Portaire", li diguèri sens brica trantalhar. "Portaire ?, me respondèt estonat, e perqué diable vòls far portaire ? - Per çò qu’aital beurai la gota cada jorn quand passarai dins los ostals !" Aquela explicacion lor clavèt lo bèc a totes e partiguèron d’un grand rire. Aquò va sens dire que dempuèi, aquela anecdòta la me tornèron servir un còp e un autre. Mas finalament faguèri pas portaire. E uèi o regrèti pas.

– Lo portaire de mon enfância, i a bèl brieu que prenguèt sa retirada. Lo mestièr qu’èra seu existís pas pus dempuèi longtemps. Me remembri cossi èra en colèra pauc de temps abans d’acabar sa carrièira quand l’administracion incitèt fortament lo mond a installar una bóstia de letras. "La podètz metre se lor volètz far plaser ; mas ieu aquò m’empacharà pas de contunhar a vos portar lo corrièr dins l’ostal !" Las PTT se dison pas mai PTT ; los pus joves an pas coneguda aquela sigla. Al jorn de uèi los portaires, dins los pus pichons vilatjons coma en vila son de personatges anonims completament intercambiables que coneisson pas los estatjants de lor virada e s’acontentan d’engulhar qualques facturas e prospèctus dins de bóstias de letras impersonalas. Pòrtan pas mai ni cartas de vòts, ni novélas dels cosins de París, ni encara mens de panièrs de mongetas. E los mainatges d’uèi aprenon pas pus los departaments de França dins l’almanac. Ni mai i a pas pus besonh d’almanac perindicar las datas de las fièiras, que de fièiras n’i a pas mai ... Mas cossi quesia, dins un recanton de ma memòria demorarà a jamai una plaça pel portaire de mon enfância ! »